Πέμπτη 26 Αυγούστου 2010

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΝΩΠΟΓΡΑΦΙΑΣ & ΞΗΡΟΓΡΑΦΙΑΣ

TIME HERITAGE

Technology Information Management Education

Σύμβουλοι Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Αναστάσεως 48, 156 69 Αθήνα

Τηλ.-φαξ: 210 - 65 10 549

e-mail: info@timeheritage.gr

www.timeheritage.gr

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΝΩΠΟΓΡΑΦΙΑΣ & ΞΗΡΟΓΡΑΦΙΑΣ

1-3 Οκτωβρίου 2010

Τόπος διεξαγωγής: Αναστάσεως 48, Παπάγου

Το σεμινάριο απευθύνεται σε επαγγελματίες και φοιτητές αγιογραφίας, εικαστικών τεχνών, συντήρησης, μουσειολογίας, αρχαιολογίας, καθώς και σε ιδιώτες συλλέκτες.

Σκοπός του σεμιναρίου είναι να εισαγάγει τον σπουδαστή στην πρακτική κατασκευή των κονιαμάτων, στην δύσκολη τεχνική της νωπογραφίας και ξηρογραφίας και στην κατασκευή ενός ολοκληρωμένου έργου. Οι ενδιαφερόμενοι θα έχουν την δυνατότητα να αποτυπώσουν το σχέδιο που θα έχουν προσωπικά επιλέξει.

Eισηγητής σεμιναρίου: Δρ. Χρήστος X. Καρύδης

Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Διαγνωστικό Κέντρο Tέχνης Ορμύλιας & Getty Institute

Επ. Διδάσκων, Α.Π.Θ

Πρόγραμμα Σεμιναρίου:

-Εισαγωγή- Ορισμοί- Γνωριμία με τα υλικά.

-Ιδιότητες και επιλογή κατάλληλων χρωμάτων για νωπογραφία.

-Γενική ιστορική αναδρομή (Aίγυπτος, Μακεδονικοί Τάφοι, Πομπηία, Σαντορίνη, Βυζαντινά & Μεταβυζαντινά μνημεία).

-Κατασκευή Φρέσκου (Νωπογραφία) με παραδοσιακά υλικά

-Παρουσίαση κατασκευής τοιχογραφίας με ξηρογραφικές τεχνικές (καζεΐνη, αυγοτέμπερα, λάδι).

- Παρουσίαση κονιαμάτων με συνθετικά σύγχρονα υλικά.


Κόστος σεμιναρίου: 150 Ευρώ (100 Ευρώ φοιτητικό)

Πληροφορίες-εγγραφές: Δρ. Αφροδίτη Καμάρα, τηλέφωνο: 210 6510549, e-mail: info@timeheritage.gr

Κυριακή 9 Μαΐου 2010

Γρύσπος (Γρίσπος) Νικήτας- ο Ζωγράφος από την Αμοργό


Ο Νικήτας Γρύσπος γεννήθηκε στην Αμοργό το 1873. Σπούδασε ζωγραφική στο Σχολείο των Τεχνών, με δασκάλους τους Σ. Προσαλέντη, Ν. Λύτρα και Κ. Βολανάκη. Παράλληλα, παρακολούθησε μαθήματα γλυπτικής. Εργάστηκε ως καθηγητής των τεχνικών (1920-1940) στο Πρακτικό Λύκειο Βόλου και δίδαξε στη Σχολή Ζωγραφικής που ιδρύθηκε στη ίδια πόλη το 1926.
Η ζωγραφική του κινείται σε ακαδημαϊκά πλαίσια. Στις συνθέσεις του είναι εμφανής η χρησιμοποίηση ιμπρεσιονιστικών στοιχείων της ζωγραφικής της υπαίθρου. Τα θέματα του έργου του στρέφονται γύρω από ηθογραφικές σκηνές, πορτρέτα, τοπία και νεκρές φύσεις.Σε διάφορες εκκλησίες της Αμοργού μπορούμε να συναντήσουμε αγιογραφίες του,χαρακτηριζόμενες από την ιμπρεσιονιστική αλλά και την Σχολή των Ναζαρινών.Ίσως δεν είναι τόσο γνωστό αλλά ο ζωγράφος είχε επισκεφθεί και την Γερμανική Σχολή Τεχνών όπου και εντρύφησε και προσέγγισε την Σχολή των Ναζαρινών
Έργα του παρουσίασε σε ατομικές ( Λέσχη Βόλου, 1921· Λέσχη Φερεντίνου, Βόλος, 1928 κ.α.) και ομαδικές εκθέσεις (Πανθεσσαλική Έκθεση Ζωγραφικής, Λέσχη Φερεντίνου, Βόλος, 1922· «Ακταίον», Βόλος, 1923· Πανελλήνιες 1939, 1948, 1952, 1960, 1963, 1967, 1971, 1973 κ.α.). Διοργανώθηκαν αναδρομικές εκθέσεις του έργου του («Παρνασσός», 1973 και Πινακοθήκη Ζέριγγα, 1978). Βραβεύτηκε με το Θωμαΐδιο και Χρυσοβέργειο βραβείο. Έργα του βρίσκονται στην ΕΠΜΑΣ, στην Π.Δ. Βόλου, στην Πινακοθήκη του «Παρνασσού», στις Συλλ. Κουτλίδη και Κατσίγρα και στο Π.Κ.Δ. Αθηναίων. Υπήρξε μέλος του ΕΕΤΕ. Πέθανε στην Αθήνα το 1974.






Τετάρτη 10 Φεβρουαρίου 2010

"Η διατήρηση και η ανάδειξη των εκθεμάτων Φυσικής Ιστορίας Το παράδειγμα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Π. Χέλμη στη Ζάκυνθο"

φώτο 1

Χρώμα  κειμένου φώτο 2

φώτο 3

φώτο 4

φώτο 5

φώτο 6

φώτο 7


φώτο 8

φώτο 9

φώτο 10

φώτο 11



Κείμενο, φωτογραφίες: Στουπάθης Κων/νος

Συντηρητής Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης,

Μουσειολόγος ( ΜΑ Μουσειακών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών)

Δείξε μου το μουσείο σου, να σου πω ποίος είσαι θα μπορούσε να είναι μία ρήση που στην περίπτωση του Παναγιώτη Χέλμη, ιδρυτή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Ζακύνθου ταιριάζει απόλυτα. Άραγε έχουμε ποτέ αναρωτηθεί τι προεκτάσεις θα μπορούσε να πάρει η δημιουργία μίας προσωπικής συλλογής; Τι συλλέγουμε, τους λόγους που όλοι μας μαζεύουμε και διατηρούμε ιδιωτικά, και κυρίως τι είναι αυτό που επιφυλάσσει το μέλλον για τις συλλογές μας;

Το μουσείο Φυσικής Ιστορίας Παναγιώτη Χέλμη βρίσκεται 20 λεπτά οδικώς από το κέντρο της Ζακύνθου, στο χωριό του Φαγιά, κοντά στο Ιερό Ναό της Αγίας Μαρίνας. (φωτ.1)Στα 8 του χρόνια, τη δεκαετία του 1970 ο μικρός τότε Παναγιώτης αμέριμνος ξεκίνησε να συλλέγει κοχύλια από τις μεγάλες παραλίες του Λαγανά. Ολόκληρα απογεύματα φεύγει από το σπίτι, και ακόμη όταν είναι στο κυνήγι με τον πατέρα του αρέσκεται να παρατηρεί τα πουλιά, τον τρόπο που ζουν και τις φωλιές τους ως φυσιολάτρης. Παρ΄όλα αυτά οι δύο γονείς του δεν τον ενθαρρύνουν να ξεκινήσει συστηματικά τη συλλογή -και οπωσδήποτε από τη συλλογή στην τεκμηρίωση είχε να αντιμετωπίσει προβλήματα ταυτοποίησης αφού δεν υπήρχε εξειδικευμένη βιβλιογραφία και εύκολη πρόσβαση σε αυτή. Εγχειρίδια, αναγνώσματα και βιβλία τον βοηθούν να κάνει μία απλή προσέγγιση των ειδών, να ξέρει βασικά τι υλικό έχει συλλέξει.

Σιγά-σιγά η συλλογή μεγάλωσε, ξεπέρασε ένα σεβαστό αριθμό, και τότε του μπήκε η ιδέα να μοιραστεί τον ενθουσιασμό και τις εντυπώσεις του με τους φίλους και συμμαθητές του. ΄Έτσι, από ένα εφηβικό όνειρο, ξεκίνησε να τον απασχολεί η στέγαση των συλλογών, η ιδέα να φτιάξει ένα μουσείο που θα μπορούσε κάποιος να δει, να μελετήσει το υλικό, να περάσει ευχάριστα την ώρα του...

Προβλήματα διαχείρισης και διατήρησης ειδών (specimens) Χλωρίδας και πανίδας έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα τους επιμελητές εκθέσεων όσο και το μουσειακό προσωπικό των μουσείων φυσικής Ιστορίας ευρύτερα. Κατα αυτή την έννοια η συντήρηση των δειγμάτων αυτών πρέπει να συμβαδίζει με τα πρότυπα προληπτικής συντήρηησης αλλά και το μουσειολογικό σκεπτικό, τι διατυπώνουνοι επιμελητές μέσα από τις εκ-θέσεις και πως μπορούν οι συντηρητές να αναδείξουν σωστά (με την έννοια της διατήρησης ως απολίθωμα, βαλσάμωμα, αποξήρανση, διατήρηση Erbarium,κ.α.). Στη συγκεκριμένη περίπτωση,τα βασικά αίτια ίδρυσης του μουσείου ήταν κυρίως οι ανάγκες διαχείρισης ταξινόμησης καταλογράφησης αλλά και στέγασης των προσωπικών του συλλογών (συλλογές χλωρίδας και πανίδας)(φωτ.2-3),η ίδια του η επιθυμία να προσφέρει και να συνεισφέρει στο χωριό του, αλλά πάνω από όλα να μοιραστεί ουσιαστικά το αντικείμενο των συλλογών του.

Απώτερος σκοπός του ήταν το μουσείο να αποτελέσει ένα εργαλείο πολιτισμού για την ίδια την αναβάθμιση της κοινότητας, η οποία στο μέγιστο βαθμό αποτελείται από αγρότες (και όχι μόνο).

Κατα αυτή την άποψη, η διατήρηση μιας συλλογής φυσικής ιστορίας και κατα τη μουσειολογική άποψη, αποτελεί έναν καθρέπτη που αντανακλά στοιχεία της Ζακυνθινής φύσης οδηγώντας την κοινότητα σε περιβαλλοντική αυτογνωσία. Στο μουσείο Χέλμη, απευθύνεται σε ανθρώπους που είτε δεν είχαν προηγούμενες γνώσεις βοτανικής, βιολογίας, ζωολογίας όμως με μεγάλο ενδιαφέρον να βιώσουν, να ανακαλύψουν και να ζήσουν τη μουσειακή εμπειρία πέρα από τη λογική της διδαχθείσας ύλης του σχολείου ακολουθώντας διαφορετικές πρακτικές. Και πάνω από όλα να διευρυνθεί η ευαισθητοποίηση σε ζητήματα προστασίας ειδών:

«Με ενδιαφέρει να μην εκλείψουν κάποια είδη του νησιού όπως η «Κατσουλιέρα» (ο Κορυδαλλός-Galerida cristat) ,το γαρδέλι (η καρδερίνα-Carduelis carduelis)κα.»

Η ανάγκη της λειτουργίας ενός μουσειακού χώρου που θα ευαισθητοποιεί για τις αξίες του φυσικού περιβάλλοντος, η αναγκαιότητα να βελτιωθεί το επίπεδο ενασχόλησης που είναι ανοίκειο ειδικά για άτομα με έντονο αστικό υπόβαθρο ή επισκέπτες διαφορετικής καταγωγής, όπως και για ΑΜΕΑ αποτελούσαν εξ αρχής προκλήσεις μουσειακής υλοποίησης.

Συνεπώς η ίδρυση του μουσείου δεν έγινε μέσα στην πόλη της Ζακύνθου, αλλά στο Φαγιά, στη δική του ιδιοκτησία, ένα μουσείο προσιτό και για τους ντόπιους (χωριάτες και αστούς) αλλά και για τους ξένους.

Η έκθεση διαρθρώνεται σε 4 αίθουσες εκ των οποίων κάθε μία χωρίζεται σε μικρότερες και εκθέτει αρκετά είδη- μερικά των οποίων έχουν εκλείψει:

l

Μία αίθουσα στο πρώτο επίπεδο που είναι αφιερωμένη στην α)Ντόπια χλωρίδα και πανίδα (πουλιά, μικροοργανισμοί και φυτά που χαρακτηρίζουν την Ζακυνθινή ύπαιθρο(φωτ.5) και τα οποία σύλλεξε ο ίδιος), β)Ζώα των 5 Ηπείρων (φωτ.4)διαφόρων γ. μηκών και πλατών που προήλθαν από ιδιωτικές συλλογές

l

Μία αίθουσα υπόγεια, που εκτίθενται γ)κοχύλια, οστρακοειδή,μαλάκια, αστερίες και ζώα που ζουν στο Ζακυνθινό Βυθό (φωτ.6) και άλλα μέρη του κόσμουΧαρακτηρίζεται για το μεγάλο εύρος των εκθεμάτων, την ποικιλία διαθέσιμου υλικού αλλά και τη μοναδικότητα. Θεωρούμε ότι η συλλογή π.χ. των οστράκων πορφύρας είναι εξαιρετική, όπως και η ιδιαίτερη αναφορά σε είδη προς εξαφάνιση όπως οι φώκιες και η θαλάσσιες χελώνες. δ)Μία πολύπλευρη συλλογή απολιθωμάτων και ορυκτών, πετρωμάτων της Ζακύνθου, αλλά και διαφόρων Ηπείρων που προήλθαν από αγορά από ιδιωτικές συλλογές.

l

Μία αίθουσα Πολιτιστικών εκδηλώσεων – αμφιθέατρο, που στην πίσω όψη της φιλοξενεί μία αξιόλογη συλλογή εντόμων και μία βιβλιοθήκη διαθέσιμη προς τέρψη του κάθε μελετητή. Εκθέσεις, εκδηλώσεις, ομιλίες και προβολές σε σχολεία, συλλόγους ή ανεξάρτητους επισκέπτες λαμβάνουν χώρα όλο το έτος.

l

Μία αίθουσα περιοδικών εκθέσεων που βρίσκεται στον πρώτο όροφο. Η θεματολογία και τα εκθέματα αλλάζουν περιοδικά σύμφωνα με τις δυνατότητες ανταλλαγής εκθεμάτων, μελετών και πορισμάτων έρευνας και απορρέουν από τις συνεργασίες του μουσείου με ιδιωτικούς αλλά και κρατικούς φορείς.(φωτ.10)

l

Ένα βοτανικό-θεματικό κήπο στην πίσω όψη του μουσείου όπου φύονται αρωματικά και φαρμακευτικά είδη της Ζακύνθου. λαμβάνουν χώρα αρκετά εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις οικολογικού περιεχομένου.

l

Ένα αναψυκτήριο στον Α΄όροφο που μπορεί κανείς να θαυμάσει το Ζακυνθινό τοπίο .

Από τη στιγμή ίδρυσης του μέχρι σήμερα, το μουσείο έχει εστιάσει στην ανάπτυξη μίας συγκεκριμένης επικοινωνιακής πολιτικής με περιθώρια βελτίωσης: Βασικά αυτό που ενδιαφέρει τον ίδιο τον ιδρυτή είναι να διευκολυνθεί η πρόσβαση των επισκεπτών παρέχοντας κάθε μέγιστη δυνατότητα μελέτης, εκπαίδευσης, διαπαιδαγώγησης αλλά και ψυχαγωγίας. Η Ζάκυνθος χαρακτηρίζεται από μία ιδιαίτερα μεγάλη ποικιλία οικοσυστημάτων από τα ορεινά ως τους υγρότοπους, τις ακτές (φωτ.7) , τους οικότοπους προτεραιότητας και προστατευόμενες περιοχές (π.χ. Εθνικο Θαλλάσσιο Πάρκο) αλλά και ελαιώνες, , υπεραιωνόβια είδη, δάση κ.α.

Με αυτή τη λογική δεν πρόκειται για ένα μουσείο εκθετήριο, αλλά για ένα επικοινωνιακό μουσείο (φωτ.8).που είναι ανοικτό σε προτάσεις, συνεργασίες και συμβάντα που προωθούν τη μελέτη του υλικού των συλλογών αλλά και αφορούν ευρύτερα την γεωγραφική περιοχή της Νήσου, το κλίμα, τις ποικιλίες και ταξινομικές μονάδες, την οικολογία, τη βιωσιμότητα, κ.α. Θα τονίζαμε ιδιαίτερα ότι ήταν μία από τις μεγαλύτερες προσδοκίες του ιδρυτή και η μουσειογραφική υποστήριξη να ενθαρρύνει νέες πρακτικές ερμηνείας των εκθεμάτων, να κινεί και να προκαλεί την αναβίωση συναισθημάτων των επισκεπτών, να ανταλλάσσονται ιδέες και απόψεις, να πραγματοποιείται μοίρασμα των προσωπικών εμπειριών τους που αφορούν συλλογή ειδών. Επίσης, η αναφορά σε συγκεκριμένα είδη εκθεμάτων να ξεφεύγει από τη στείρα λογική και να αποτελεί μουσειακή εμπειρία –ψυχαγωγική – και συνάμα εκπαιδευτική (φωτ.9). Οι συλλογές εκτίθενται ανά ομάδες, που αφορούν είδη και γένη της ίδιας οικογενείας ή είδη που ζουν και αναπτύσσονται κατά μία γεωγραφική κατατομή. Η έκθεση μεταδίδει μηνύματα και προβληματισμούς για την κατανόηση του φυσικού και ανθρωπογενούς (ιστορικού,πολιτισμικού )περιβάλλοντος της Ζακύνθου.

Στο πλαίσιο της επικοινωνιακής πολιτικής ενός μουσείου φυσικής ιστορίας δεν θα μπορούσαν να λείπουν κατευθύνσεις που αφορούν στην παροχή υπηρεσιών στο ευρύ κοινό. Όπως ειπώθηκε, στην πρώιμη μορφή τους οι συλλογές φιλοξενούταν σε ένα σχολείο όπου για να θεαθούν ήταν απαραίτητη η προσέλευση των επισκεπτών. Από τη στιγμή όμως που το μουσείο απέκτησε δικό του κέλυφος αποφασίστηκε όχι μόνο να επεκτείνει τα πτέρυγες του και να προβάλλει και άλλα εκθέματα- αλλά και να εξασφαλίσει γνώση με κλασσικά αλλά και προηγμένα μέσα τεχνολογίας διαθέτοντας τα εκθέματα του ψηφιοποιημένα στις μουσειακές αίθουσες, με δυνατότητα εικονικής περιήγησης μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και συγκεκριμένα μέσω της υπηρεσία VR Visit.

To μουσείο έχει παρουσιάσει αξιόλογο έργο που αφορά φιλοξενία φορέων, εκπαδευτικά προγράμματα,ομιλίες και ημερίδες με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις Ευρωπαϊκές Ημέρες πολιτιστικής κληρονομιάς «Κατοικίες ζώων –πηγή Έμπνευσης»

Η ψηφιακή σάρωση των μουσειακών χώρων και των εκθεμάτων πραγματοποιήθηκε με χρήση πανοραμικής κάμερας χάρις στην οποία σήμερα φοιτητές, ερευνητές και ΑΜΕΑ έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν εικονικά το μουσείο,αναζητώντας κάποιο συγκεκριμένο είδος εκθέματος για έρευνα, ενημέρωση ,εργασία, να εξετάσουν αν αυτό εντάσσεται στις συλλογές του μουσείου Χέλμη, όπως και να τους παραχθεί η δυνατότητα να μελετήσουν το σχετικό πληροφοριακό υλικό: τον υπομνηματισμό, το γεωγραφικό-ζωολογικό –βοτανικό υπόβαθρο από το οποίο προέρχεται και το συνοδεύει : Όλα αυτά ακόμη και αν ο «επισκέπτης» είναι σε κάποια άλλη χώρα, Πανεπιστήμιο, σχολείο, ή ακόμη και από το σπίτι τους

Το μουσείο Χέλμη έχει συνεργαστεί με τους ακόλουθους φορείς :

Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου

Το περιβαλλοντικό κέντρο Ζακύνθου

Το ΑΤΕΙ Οικολογίας και Περιβάλλοντος Ζακύνθου

Την Ελληνική Εταιρία Προστασίας Φύσης

Τo Πανεπιστήμιo GAZERTA ITALIA

Ινστιτούτο Φυσικής Ιστορίας (I.R.ED.A.,NAPOLI ITALIA)

Το Διεθνές συμβούλιο Μουσείων ICOM

ICOM NATHIST (NATURA HISTORY), διεθνής επιτροπή για τα mουσεία και συλλογές φυσικής ιστορίας .

Τέλος πρέπει να αναφέρουμε ότι στον κ. Χέλμη για τη συνεισφορά του, έγινε απονομή τριετούς τίτλου τιμής στις Τουριστικές Επιστήμες, Φυσικής και Περιβαλλοντικής κατεύθυνσης στο Πανεπιστήμιο GΑΖERTA στην Ιταλία (2007-08).

Συμπρασματικά, η Επιτυχία μίας μουσειακής έκθεσης μουσείων Φυσικής ιστορίας λογίζεται όταν α)οι επισκέπτες ανταλλάξουν απόψεις, γνωρίσουν τα μηνύματα που εκπέμπει το περιβάλλον, και η Ζακυνθινή κοινότητα ανακαλύψει την ίδια την ταυτότητα της (σαν ένα κάτοπτρο) όταν την μοιραστεί με τους ντόπιους και επισκέπτες.

β)Πρόκειται ουσιαστικά για αφομοίωση και ανταλλαγή απόψεων και ζητημάτων που αφορούν το φυσικό περιβάλλον, την αλλαγή του τοπίου στο χρόνο, το ζήτημα της έκλειψης φυτών και ζώων μέσα ακόμη και από περιοδικές εκθέσεις (φωτ.11) και προβληματισμούς που αφορούν στις συνθήκες διαβίωσης κάθε ζωντανού οργανισμού.

Όταν κοιτάξουμε πόσο η εξέλιξη του ανθρώπου έχει προσβάλλει κατά πόσο ο πολιτισμός στην ανάπτυξη του έχει επιφέρει μεταβολές στο περιβαλλοντικό σύμπαν αλλά και δράσεις και ενέργειες που έχουν αποβεί καταλυτικές για το περιβάλλον και τα οικοσύστηματα.

γ)Όταν τα άτομα που ζουν τη μουσειακή εμπειρία μετά την επίσκεψη, διαμορφώνουν υπεύθυνη άποψη, συνείδηση για την περιβαλλοντική ισορροπία και την ποιότητα ζωής

δ)Αν κατανοήσουμε το γεγονός ότι πριν από τη συστηματική καταγραφή και ταξινόμηση των συλλογών στα μουσεία, τα πανεπιστήμια ήταν αυτά που αξιοποιούσαν για παιδαγωγική και εκπαιδευτική χρήση τις συλλογές τους οδηγούμαστε στην κατανόηση της εξέλιξης της γνώσης: σκεφτείτε σε ποιο σημείο θα ήταν επιστήμες όπως η Βοτανική, η Αρχαιολογία, η Παλαιοντολογία, η Βιολογία αν δεν υπήρχαν μουσεία και Πανεπιστήμια να διευκολύνουν και ενθαρρύνουν την ενασχόληση,τριβή, και διεξαγωγή διερευνητικών εργασιών και προγραμμάτων .



















































Παρασκευή 15 Ιανουαρίου 2010

Θεματικές μουσικές βραδιές

Cafe-Bar Καθ' οδόν,θεματικές μουσικές βραδιές,περισσότερες πληροφορίες εδώ κ' εδώ!!!

Πέμπτη 31 Δεκεμβρίου 2009

Εισαγωγή στην Προληπτική Συντήρηση των Υφασμάτινων Έργων Τέχνης


Εισαγωγή στην Προληπτική Συντήρηση των Υφασμάτινων Έργων Τέχνης

Χρήστος Χ. Καρύδης

Εκδόσεις Futura, Αθήνα 2006

ISBN: 960-6654-08-7

Σελ: 78

Η εν­δυ­μα­σί­α εί­ναι μέ­ρος της ψυ­χο­σω­μα­τι­κής έκ­φρα­σης κάθε ατό­μου ­χω­ρι­στά, αλ­λά και του κοι­νω­νι­κού συ­νό­λου γε­νι­κό­τε­ρα. Η εν­δυ­μα­τολο­γι­κή ποι­κι­λί­α (π.χ. εκ­κλη­σια­στι­κά ή ι­στο­ρι­κά εν­δύ­μα­τα) ε­ξυ­πη­ρε­τεί συ­γκεκρι­μέ­νες αν­θρώ­πι­νες α­νά­γκες, που α­φο­ρούν σε θρη­σκευ­τι­κές (λει­τουρ­γι­κού τύ­που), πα­ρα­δο­σια­κές και κα­θη­με­ρι­νές πε­ρι­στά­σεις.


Τα υ­φά­σμα­τα, τα ο­ποί­α χρη­σι­μο­ποιού­νται για την κα­τα­σκευ­ή αυ­τών των εν­δυ­μά­των συν­δυά­ζουν ποικι­λί­α υ­λι­κών. Τα υ­λι­κά αυ­τά, ό­πως εί­ναι οι συν­θε­τι­κές ή οι φυ­σι­κές ί­νες, οι με­ταλ­λι­κές ί­νες, το χαρ­τί (που χρη­σι­μο­ποιείται για την δη­μιουρ­γί­α α­νά­γλυ­φης ε­πι­φά­νειας) και οι βα­φές, κα­θώς δια­θέ­τουν δια­φο­ρε­τι­κές χη­μι­κές και φυ­σι­κές ι­διό­τη­τες το κα­θέ­να, συ­μπε­ρι­φέ­ρο­νται δια­φο­ρε­τι­κά κά­τω α­πό τις ε­ναλ­λα­γές των πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κών συν­θη­κών, στους χώ­ρους, ό­που εί­ναι α­πο­θη­κευ­μέ­να. Τα υ­λι­κά αυ­τά εί­ναι ό­μως α­να­γκαί­α να δια­τη­ρη­θούν, έ­τσι ώστε να μην αλλοιωθούν με το πέρασμα του χρόνου. Άλ­λω­στε, α­φού ένας από τους σκο­πούς της τέ­χνης εί­ναι η δια­χρο­νι­κό­τη­τα, στο βιβλί­ο αυ­τό γίνεται μια προσπάθεια να δοθούν τα απαραίτητα γνωσιολογικά εφόδια για την επίτευξη του σκοπού αυτού σε κάθε έργο τέχνης.


Η παρούσα έκδοση, πρώτη για την ελληνική βιβλιογραφία έχει σχεδιαστεί για όποιον θα ήθελε να ασχοληθεί ή ήδη ασχολείται με την πρόληψη των φθορών των υφασμάτινων έργων τέχνης.


Προλογισμοί:

Δρ. Ελένη Ιωακείμογλου (Καθ. Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνης, Τ.Ε.Ι Αθηνών)

Δρ. Κατερίνα Κορρέ- Ζωγράφου (Καθ. Ιστορικής & Κοινωνικής Λαογραφίας Πανεπιστήμιο Αθηνών)


Για περισσότερες πληροφορίες & παραγγελίες:

Email: c.karydis@gmail.com


Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2009

Απροσδόκητοι Ψίθυροι

Ατομική έκθεση φωτογραφίας
του Κίμωνα Αξαόπουλου,περισσότερες πλροφορίες εδώ.

Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2009

Ορολογίες εργοταξίου (η χημεία του συντηρητή με τον εργάτη)




Οι συντηρητές, οι οποίοι δουλεύουν κυρίως σε εργαστήρια ,δεν μπορούν να καταλάβουν τί τραβάει ο συντηρητής των εργοταξίων .Ο συντηρητής δηλ.που εργάζεται σε μνημεία και πιο συγκεκριμένα σε νεοκλασικά ή αρχοντικά, όπου η συνύπαρξη με τους εργάτες ,της τεχνικής εταιρείας που έχει αναλάβει την αναστήλωση του μνημείου, είναι διαρκείς .Αν δεν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες, ώστε να υπάρξει μια χημεία και συνεργασία μεταξύ συντηρητή,εργάτη και εργολάβου ,η πορεία των εργασιών μπορεί να έχει μια άσχημη κατάληξη .Η αλήθεια είναι ότι καθένας προσπαθεί πάντα να κάνει την δουλειά του μη αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει ο άλλος.
Είναι όμως πολλές φορές που ο συντηρητής μνημείων έχει ανάγκη την βοήθεια του εργολάβου ή του εργάτη και πρέπει να ξέρει πώς θα ζητήσει αυτή την βοήθεια.Τί εννοώ;

Πόσες φορές χρειάστηκε να ζητήσετε ένα κομμάτι ξύλο από έναν εργάτη και ο εργάτης με την σειρά του να μη καταλαβαίνει τί ακριβώς ξύλο ζητάτε;
Πόσες φορές χρειάστηκε να στήσετε μια σκαλωσιά (μη νομίζεται ότι οι σκαλωσιές είναι πάντα έτοιμες και τακτοποιημένες στον χώρο όπου θέλετε να δουλέψετε) και έπρεπε να ζητήσετε ξανά την βοήθεια ενός εργάτη;
Σ’αυτό λοιπόν το άρθρο θα παραθέσουμε κάποιες ορολογίες για να μπορείτε να ζητάτε αυτό ακριβώς που θέλετε χωρίς να χάνεται χρόνο και χωρίς να τεντώνετε τα νεύρα των εργατών.

Πως χαρακτηρίζονται οι διάφοροι τύποι ξυλείας, ανάλογα με το πάχος:

Σκουρέτια: Με πάχος από 1 έως 1,2 εκ.
Μισόταβλες: Με πάχος από 1,8 έως 2 εκ.
Τάβλες ή σανίδες: Με πάχος από 2,5 έως και σε πλάτη 8 - 10 - 12 - 15 εκ. ή και μεγαλύτερα.
Ποντισέλια: Με πάχος 3 έως και 4 εκ.
Πόντοι: Με πάχος 4 έως και 5 εκ.
Παχοσανίδες ή μαδέρια: Με πάχος 5 έως 7 εκ.
Καδρόνια ορθογώνιας ή τετραγωνικής διατομής: Με μια πλευρά 20 εκ. ή και περισσότερο. Συνηθισμένες διατομές 20Χ26 εκ. μέχρι και 30 εκ. η μεγαλύτερη πλευρά.
Τα μήκη για την πριονιστική (πριστή) ξυλεία κυμαίνονται συνήθως μεταξύ τεσσάρων και έξι μέτρων.

Πώς χαρακτηρίζονται τα επιμέρους μέρη μιας σκαλωσιάς:

Πλαίσια: είναι ο κύριος κορμός της σκαλωσιάς
Χιαστή: είναι τα δύο επιμήκη σίδερα,με σύνδεση στο κέντρο τους όπου δίνει την δυνατότητα του ανοίγματος,συνδέουν και στηρίζουν τα πλαίσια
Βίδες ή Ψι(λόγο του σχήματος):είναι βίδες οι οποίες στο πάνω άκρο τους έχουν άνοιγμα σε μορφή (Ψι)
Πατόβιδες: είναι βίδες οι οποίες μπαίνουν στην οπή της κάτω πλευράς του πλαισίου για να μπορεί να πατάει στο έδαφος με μεγαλύτερη σταθερότητα.

Επιπλέον ένα τσιπουράκι σε κάποιο διάλλειμα των εργασιών θα βοηθούσε στη δημιουργία χημείας μεταξύ εσάς και του εργάτη,μη ξεχνάτε ότι οι εργάτες είναι κυρίως αλλοδαποί από την αλβανία και εκτιμούν ιδιαίτερα το καλό τσίπουρο.Ελπίζω να σας έδωσα μια μικρή βοήθεια ,δεν έχετε να κάνετε τίποτα άλλο παρά να βρείτε ένα καλό τσίπουρο.

Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου 2009

Ξύλινα αντικείμενα,αυξομείωση υγρασίας και βερνίκια




Το ξύλο λόγο της κυτταρικής δομής του και της ινώδης υφής του εμφανίζει ανισοτροπικές ιδιότητες.Δηλαδή πολλές από τις φυσικές του ιδιότητες όπως είναι η μηχανική αντοχή , η πλαστικότητα , η μεταβολή των διαστάσεών του λόγο μεταβολής της υγρασίας του περιβάλλοντος , παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές σε κάθε σημείο του ξύλου.Για παράδειγμα διαφορετική είναι η συμπεριφορά του λόγο της αυξομείωσης της υγρασίας στον ρόζο και διαφορετική στο υπόλοιπο ξύλο. Αυτή η ανισότροπη συμπεριφορά του ξύλου , μαζί με τα κύρια αίτια φθοράς του ,παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στην παθογένειά του , όταν εκτείθετε στις μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες.

Τα κύρια αίτια φθοράς του ξύλου είναι η υγρασία , η θερμότητα , η ρύπανση της ατμόσφαιρας , τα έντομα , οι μικροοργανισμοί και τέλος ο ανθρώπινος παράγοντας.Σε όλες τις περιπτώσεις των φθορών η παρουσία και η αυξομείωση της υγρασίας παίζει τον καθοριστικό ρόλο στην φθορά του ξύλου.

Πολλά χρηστικά αντικείμενα (οικιακά σκεύη,εργαλεία για αγροτικές εργασίες,έπιπλα κ.ά) καθώς και έργα τέχνης του παρελθόντος αλλά και της εποχής μας είναι κατασκευασμένα από ξύλο. Συνήθως τέτοια αντικείμενα με μεγάλη ιστορική σημασία βρίσκονται σε μουσεία με κατάλληλες και ελεγχόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες και κατά βάση σταθερή σχετική υγρασία.Για την καλή διατήρηση ενός ξύλινου αντικειμένου η σχετική υγρασία πρέπει να διατηρείται σε επίπεδα από 45% - 55% , με μια ημερήσια διακύμανση μέχρι 2 – 3%.Η θερμοκρασία επηρεάζει τα ποσοστά της σχετικής υγρασίας στο ξύλινο υλικό και επιταχύνει πολλές αντιδράσεις φθοράς.Για την καλή διατήρηση ενός έργου θεωρούνται ικανοποιητικά τα επίπεδα μεταξύ 18 και 21οC . Ο τεχνικός φωτισμός πρέπει να γίνεται με λαμπτήρες χαμηλής υπεριώδους ακτινοβολίας,με ένταση φωτισμού όχι μεγαλύτερη από 100 – 150 lux .

Η μελέτη της επιστημονικής κοινότητας για το περιβάλλον μνημείων , μουσείων και αρχαιολογικών χώρων έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια , όμως η διατήρηση των ξύλινων αντικειμένων απασχολούσε τους κατασκευαστές αλλά και τους κατόχους ήδη από πολύ νωρίτερα.Τα διαφανή επικαλυπτικά υλικά ( γνωστά ως βερνίκια ) ήταν η πρώτη προσπάθεια του ανθρώπου για την μακροζωία των ξύλινων κατασκευών.Πρώτη γραπτή αναφορά για χρήση επικαλυπτικών υλικών γίνεται από τον Θεόφιλο τον 11ο αιώνα.Τον 13ο αιώνα γίνονται αναφορές για έγχρωμα βερνίκια που χρησιμοποιούνται σε ξύλινες κατασκευές στο εσωτερικό σπιτιών στην Αγγλία (Salzman 1992) , για επικαλυπτικά υλικά σε έπιπλα ( Huth 1971 ) ,όπως επίσης και για την ανάπτυξη της τεχνικής του Venetian Varnishing.

Τα επικαλυπτικά υλικά εφαρμόζονταν λοιπόν για προστατευτικούς και αισθητικούς όμως λόγους.Ο προστατευτικός ρόλος των επικαλυπτικών υλικών έγκειται στο ότι :

α) διατηρούν την υγρασία στη μάζα του ξύλου σε πιο σταθερά επίπεδα

β) εμποδίζουν την διάχυση στο ξύλο , επιβλαβών ουσιών της ατμόσφαιρας (υγρών και αερίων)

γ) προστατεύουν από μηχανικές καταπονήσεις

δ) προστατεύουν από το ορατό και το υπεριώδες

ε) επιτρέπουν την αφαίρεση επιφανειακών ρύπων χωρίς να επηρεάζεται η ξύλινη επιφάνεια.

Ο αισθητικός τους ρόλος έγκειται στο ότι αναδεικνύουν το χρώμα του ξύλου,τονίζουν την σχεδίασή του,προσδίδουν στιλπνότητα και εξομαλύνουν μικρές ανομοιογένειες στην επιφάνειά του.

Τα πιο συνήθη επικαλυπτικά υλικά που πρωτοεφαρμόστηκαν ήταν οι φυσικές ρητίνες,η μαστίχη,η γομαλάκα,η σανδαράχη και το κολοφώνιο.Θα αναφέρουμε σε επόμενο άρθρο τις ξεχωριστές ιδιότητες που παρουσιάζει κάθε μια από αυτές. Στα μέσα του 20ο αιώνα έκαναν την εμφάνισή τους και οι συνθετικές ρητίνες , είναι υλικά με παρόμοιες ιδιότητες με τις φυσικές ρητίνες , δηλ. υγρά μεγάλου ιξώδες που στερεοποιούνται με την εξάτμιση του διαλύτη τους.Δεν δημιουργήθηκαν με σκοπό να χρησιμοποιηθούν ως βερνίκια αλλά ως στερεωτικά , παρουσιάζουν όμως συμπτωματικά κάποιες οπτικές ιδιότητες , όπως η στιλπνότητα ή ο κορεσμός του χρώματος , που έχουν και οι φυσικές ρητίνες.Τα συνθετικά βερνίκια κατηγοριοποιούνται σε : α) μεγάλου μοριακού βάρους πολυμερή όπως το γνωστό Paraloid B72 και β) μικρού μοριακού βάρους βάρους όπως οι ρητίνες κετόνων , γνωστές και ως κυκλοεξανόνες π.χ το Ketone Rezin N , το MS2A και το Laropal K80 36 , οι ρητίνες υδρογονωμένων υδρογονανθράκων π.χ το Regalrez 1094 και το Arkon P90 και τέλος οι ρητίνες αλδεϋδών όπως το Laropal A81. Ως επικαλυπτικά υλικά έχουν χρησιμοποιηθεί και τα κεριά,τα κεριά χωρίζονται και αυτά σε δύο κατηγορίες , τα φυσικά και τα συνθετικά και επειδή είναι υλικά που απαιτούν αρχικά τήξη και στην συνέχεια πήξη για να σταθεροποιηθούν ονομάζονται και melt-freeze varnishes.Στα φυσικά κεριά περιλαμβάνονται τα α) ορυκτά κεριά τα οποία προέρχονται από κλασματική απόσταξη πετρελαίου,όπως η παραφίνη και τα μικροκρυσταλλικά κεριά , ή από επεξεργασία τύρφης ή και λιγνίτη,όπως ο κηρός λιγνίτου ή αλλιώς οζοκηρίτης , κ.α., β) τα κεριά ζωικής προέλευσης όπως το κερί μέλλισσας,το κερί Κίνας από το έντομο Ceroplastes ceriferus , ο σπερμαροκηρός και το κερί γομαλάκας από το έντομο Laccifer lacca και γ) τα κεριά φυτικής προέλευσης όπως το κερί καρναούμπας από τα φύλλα φοινικόδεντρου που φύεται στην βορειοανατολική Βραζιλία, κ.ά .Στα συνθετικά κεριά, τα οποία δεν εμφανίζονται πριν τις αρχές του 20ο αιώνα,περιλαμβάνονται τα πολυαιθυλενικά κεριά,πολυμερισμένες ολεφίνες κ.ά.

Τα κριτήρια με βάση τα οποία θα επιλεγεί το κατάλληλο επικαλυπτικό αδιαφανές υλικό,είναι η θερμοκρασία μετάπτωσης υάλου (Tg),ο δείκτης διάθλασης (RI),η αντοχή στο υπεριώδες UV,η στιλπνότητα,το μοριακό βάρος,το ιξώδες και ο ρυθμός εξάτμισης του διαλύτη της επικαλυπτικής ουσίας.Ως προς τον τομέα της συντήρησης και ειδικότερα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και την αντιστρεψιμότητα,το κόστος καθώς και το πόσο επιβλαβής είναι η χρήση του για τον ανθρώπινο οργανισμό,όλα αυτά σε κάποιο από τα επόμενα άρθρα μας.

Βιβλιογραφία :

1)Βασίλειος Ν. Λαμπρόπουλος,Ευθαλία Νταλούκα,Θεοδώρα Παπαθανασίου,Μαρία Χατζηδάκη , Συντήρηση Έργων Τέχνης,Έκδοση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.

2) Βασιλείου Ν. Λαμπροπούλου , Περιβάλλον Μνημείων,Μουσείων και Μνημειακών Χώρων , Αθήνα 2003.

3) Αναστασία Πούρνου,Επίκουρος Καθηγήτρια στο τμήμα Σ.Α.Ε.Τ – Τ.Ε.Ι. Αθήνας , Συντήρηση Ξύλινων Τεχνουργημάτων (Μέρος 3ο ) 2006