Stacco,μέθοδος απόσπασης τοιχογραφίας με μέρος ή με το σύνολο του κονιάματος

Η απόσπαση και μεταφορά τοιχογραφιών (αποτοίχιση) είναι μια δραστική επέμβαση που εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις στις οποίες το έργο κινδυνεύει άμεσα να καταστραφεί,εάν παραμείνει στο κτήριο που το φιλοξενεί ή όταν πρόκειται να γίνουν κάποιες αναστηλωτικές εργασίες κ.τ.λ. οπότε οι τοιχογραφίες αφαιρούνται,συντηρούνται και επανατοποθετούνται μετά το πέρας των εργασιών.
Οι τρείς βασικοί μέθοδοι απόσπασης είναι:
1) Η μέθοδος απόσπασης μόνο της ζωγραφικής επιφάνειας (strappo).
2) Η μέθοδος απόσπασης της ζωγραφικής επιφάνειας με μέρος ή με το σύνολο του κονιάματος (stacco).
3) Η μέθοδος απόσπασης με μέρος ή με το σύνολο της τοιχοδομής (stacco a masselo).
Εμείς σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε στην μέθοδο stacco.

Καταρχήν πριν από όποιαδήποτε παρέμβαση πρέπει να γίνει αποτύπωση και λεπτομερής τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησης της τοιχογραφίας.
Πριν ξεκινήσουμε την διαδικασία αποτοίχισης της τοιχογραφίας με την μέθοδο stacco πρέπει να δούμε αν το χρωματικό στρώμα είναι πλήρως σε συνάφεια με το υπόστρωμα.Αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα θα πρέπει να επέμβουμε,για να πετύχουμε την καλύτερη συνοχή χρωματικού στρώματος και υποστρώματος,με κάποιο συγκολλητικό υλικό με σύριγγα και ασκώντας πίεση (πρεσάροντας).Έπειτα καθαρίζουμε την χρωματική επιφάνεια από ρύπους,αιθάλη και σκόνες.
Κατά την διαδικασία της αποτοίχισης είναι αναγκαία η προστασία της ζωγραφικής επιφάνειας.Συνήθως για τον σκοπό αυτό κολλάμε πάνω στην ζωγραφική επιφάνεια,δύο φορές,γάζα ή τουλπάνι με κάποια φυσική ή συνθετική κόλλα (ακρυλικό πολυμερές).'Οποιο είδος κόλλας και αν χρησιμοποιήσουμε πρέπει πάντα να είναι αντιστρέψιμη και να μη βάζει σε κίνδυνο την σταθερότητα των χρωμάτων.
Στην πράξη είναι σπάνιο να συναντήσουμε τοιχογραφίες όπου τα χρώματά τους να είναι εντελώς αδιάλυτα στο νερό.Αυτός είναι ένας ανασταλτικός
παράγοντας για χρήση κόλλας που περιέχει νερό ή που κατά την αντιστρεψιμότητά της θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί νερό.Ένας τρόπος είναι, πριν την προστασία της ζωγραφικής επιφάνειας,να "μονώσουμε" κατά κάποιο τρόπο τα χρώματα με κάποια κόλλα που ο διαλύτης της να μην είναι το νερό,π.χ. την BEVA που ο διαλύτης της είναι το WHITE SPIRIT.
Αν το θέμα μας είναι αρκετά μεγάλο ίσως θα πρέπει να το χωρίσουμε σε μικρότερα μέρη και να το αποσπάσουμε τμηματικά.Δύο είναι οι κύριοι λόγοι που ίσως μας αναγκάσουν να αποσπάσουμε μια μεγάλη σε μέγεθος τοιχογραφία τμηματικά.Ο πρώτος λόγος είναι ότι με την μέθοδο stacco αποσπάμε και ένα μεγάλο μέρος του κονιάματος με αποτέλεσμα το αποσπώμενο κομμάτι τοιχογραφίας να έχει μεγάλο βάρος,αυτό θα μας δυσκολέψει ιδιαίτερα στην μεταφορά του και ίσως προξενηθούν φθορές.Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το μέγεθος της πόρτας εξόδου μπορεί να είναι μικρότερο από το μέγεθος της τοιχογραφίας που θέλουμε να αποσπάσουμε.Αν τελικά επιλέξουμε να αποτοιχίσουμε το θέμα μας τμηματικά πρέπει να το "κόψουμε" σε τέτοιες περιοχές ώστε να μη προξενηθούν φθορές σε σημαντικά στοιχεία του θέματος.Κατά μήκος της τομής που θα "κόψουμε" κολλάμε γάζα,η τομή κοπής σημειώνεται στο κέντρο της γάζας,έπειτα κάθετα της σημειωμένης τομής "τραβάμε" παράλληλες γραμμές,αυτές είναι οι λεγόμενες συμπτώσεις όπου θα μας βοηθήσουν στην σωστή επανατοποθέτηση των τμημάτων του θέματος της τοιχογραφίας,είναι κάτι σαν σημεία αναφοράς.
-Εκτός της προστασίας της ζωγραφικής επιφάνειας με γάζες έχουμε ετοιμάσει και κάποιο αφρώδες υλικό,τοποθετημένο σε μια ξύλινη επιφάνεια,η όλη κατασκευή (φορέας),έχει ακριβώς το ίδιο μέγεθος με την τοιχογραφία που θα αποσπάσουμε-
Καθώς προστατεύουμε την ζωγραφική επιφάνεια πρέπει να αφήνουμε ένα περιθώριο γάζας-τουλπανιού,περίπου 10cm,αυτό είναι που θα καρφωθεί περιμετρικά πάνω στον ξύλινο φορέα, με το αφρώδες υλικό που ανέφερα παραπάνω,που θα δεχθεί και θα στηρίξει την αποσπώμενη τοιχογραφία.
Εφόσον έχουμε προστατέψει την ζωγραφική επιφάνεια της τοιχογραφίας και έχουμε πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα,για την ασφαλή απόσπασή της,είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε το τελικό και πιο δύσκολο στάδιο της εργασίας μας,την απόσπαση της τοιχογραφίας.Αρχικά οριοθετούμε,το θέμα που πρόκειται να αποτοιχίσουμε,"κόβοντας" περιμετρικά με την βοήθεια σπάτουλας.Η απόσπαση της τοιχογραφίας πραγματοποιείται με την χρησημοποίηση σιδερένιων ράβδων.Οι σιδερένιοι ράβδοι δουλεύονται πάντα με μια ελαφρά κλίση προς το εσωτερικό της τοιχογραφίας,για να αποφύγουμε τυχόν φθορά της ζωγραφικής επιφάνειας,και από το κατώτερο τμήμα του θέματος προς τα πάνω,ώστε τα αποσπώμενα κομμάτια του υποστρώματος να έχουν τρόπο διαφυγής.
Όταν αποσπαστεί η τοιχογραφία τοποθετείται πάνω στον ξύλινο φορέα με το αφρώδες υλικό και μεταφέρεται σε ένα ασφαλή,σταθερό και καθαρό πάγκο εργασίας.Έχει έρθει η ώρα της συντήρησης της τοιχογραφίας και της τοποθέτησής της σε τελάρο αλουμινίου,μια διδικασία που θα αναφερθούμε σε συγκεκριμένο άρθρο.





















Πρέπει να σημειώσω ότι η παραπάνω αναφορά απόσπασης μιας τοιχογραφίας κινείται σε ένα γενικό πλαίσιο,είναι σίγουρο ότι κάθε τοιχογραφία παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και η αντιμετώπισή της, την ώρα της απόσπασης, είναι ανάλογη της ιδιαιτερότητάς της.