Λεκέδες και στίγματα σε έργα τέχνης από χαρτί

Λεκέδες και Στίγματα σε Έργα Τέχνης από Χαρτί

από πού προέρχονται και κάτω από ποιες συνθήκες εμφανίζονται;

Σε πολλά έργα τέχνης από χαρτί,έγγραφα,βιβλία,γραμματόσημα κ.α.λ εμφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου καστανοκόκκινοι- έως και πιο σκούρου χρώματος- λεκέδες ή στίγματα. Συνήθως δε θίγουν την ακεραιότητα του χαρτιού, όμως για τους συλλέκτες προσδίνουν έναν αρνητικό παράγοντα σε χαρτιά, τα οποία μπορεί να έχουν μεγάλη ιστορική και χρηματική αξία.

Η επιστημονική κοινότητα αναφέρεται στο φαινόμενο παρουσίασης αυτών των λεκέδων και στιγμάτων στο χαρτί με τον όρο foxing.

Τα αίτια εμφάνισης των λεκέδων δεν είναι πάντα απολύτως ξεκάθαρα.Πολλές φορές προέρχονται από την οξείδωση του σιδήρου,του χαλκού ή άλλων ουσιών που περιείχε ο πολτός ή τα κουρέλια απ΄όπου φτιάχτηκε το χαρτί,μια άλλη αιτία είναι ο πολυμερισμός της λιγνίνης,μιας ουσίας που εμπεριέχεται στο χαρτί όταν έχει παρασκευαστεί από ξυλοπολτό,από την επίδραση της ενέργειας του φωτός του ηλίου και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.Τις περισσότερες φορές όμως αυτοί οι χρωματιστοί λεκέδες προέρχονται από βιολογικούς παράγοντες και πιο συγκεκριμένα από μύκητες και βακτήρια.

Οι μύκητες είναι κατώτεροι φυτικοί οργανισμοί (χωρίς χλωροφύλλη) με ικανότητα ραγδαίας ανάπτυξης.Ζουν σε μορφή ινιδίων πάνω στα οργανικά υλικά και σχηματίζουν ολόκληρες αποικίες ποικίλων χρωμάτων.Τα χρώματα που παράγουν βάφουν ανεξίτηλα το χαρτί.Τρέφονται από τους πολυσακχαρίτες (κυτταρίνη χαρτιού) και διασπούν τα μακρομόριά τους με εκκρίσεις ειδικών ουσιών (ενζύμων),αυτές οι ουσίες είναι που βάφουν και δημιουργούν λεκέδες στο χαρτί.Οι μύκητες αναπτύσονται όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν :απαιτούν σχετική υγρασία από 65-80% και όξινο περιβάλλον,ενώ ευνοούνται από υψηλές θερμοκρασίες 20-30 βαθμοί Κελσίου.

Τα βακτήρια είναι μικρόβια που ζουν σε βάρος οργανικών υλικών και τα αποσυνθέτουν με την βοήθεια ειδικών ενζύμων,όπως οι μύκητες.Από τα οργανικά υλικά χρησιμοποιούν τον άνθρακα.Γενικά η δράση τους μοιάζει με αυτή των μυκήτων,με την διαφορά ότι εμφανίζονται σε μικρότερα ποσοστά σχετικής υγρασίας 50-75% και ευνοούνται από μεγαλύτερες θερμοκρασίες 30-40 βαθμοί Κελσίου,ενώ προτιμούν το αλκαλικό περιβάλλον και όχι το όξινο.Παράγουν και αυτά ανεξίτηλες ουσίες.

Πλέον υπάρχουν διάφορα προιόντα για την αντιμετώπιση των λεκέδων και των στιγμάτων στα πολύτιμα έγγραφα σε χαρτί καθώς και σε διάφορα άλλα έργα τέχνης που έχουν ως φορέα το χαρτί.Πολλές φορές με την λέυκανση του χαρτιού πετυχαίνουμε καλά αποτελέσματα,για την λεύκανση του χαρτιού χρησιμοποιούνται διάφοροι μέθοδοι. Αποτελεσματικότερη θεωρείται η μέθοδος με χρήση αραιού διαλύματος 3% υπεροξειδίου του υδρογόνου,τοπικά και με χρήση βαμβακιού σε μπατονέτα.Άλλες φορές πάλι τυχαίνει κατά την διάρκεια του πλύσιματος και της αποξίνωσης του χαρτιού να χαθούν οι περισσότεροι από τους λεκέδες,αυτοί οι λεκέδες προέρεχονται συνήθως από την μεταφορά ρύπων και σκόνης στις ίνες του χαρτιού με την επίδραση της υγρασίας.Η χρήση του λέιζερ προσφέρει επίσης καλά αποτελέσματα όμως σε μεγαλύτερο μήκος κύματος απ΄όσο χρειάζεται μπορεί να προκαλέσει φυσικοχημικές αντιδράσεις στα μόρια της χημικής αλυσίδας του χαρτιού και να το καταστέψει.